تدوین راهنمای طراحی شهری مکان محور با رویکرد ایجاد مراکز فرهنگی خلاقه - (نمونه موردی: بخشی از محدوده یادمانی- فرهنگی ارگ مشهد)

از مهمترین تحولات دوره ما مسائلی مثل انقلاب اطلاعات و ارتباطات ، جهانی شدن و شهرهای چند فرهنگی است، صحبت از بین المللی شدن و تکثر هویت ها است. و مجموعه همه اینها یعنی دگرگون شدن ساختارهای اقتصادی ، فرهنگی ، اجتماعی و تحول بنیادین معنای مکان و جستجوی پایگاههایی متفاوت از قبل . آنچه به ذهن متبادر می شود آنکه این دگرگونی ها چگونه ساختار شهرها و اجتماعات ما را تغییر می دهند و آینده شهر چه خواهد شد و این دگرگونی ها چه تغییراتی را در فضاهای شهری بوجود می آورند. جهت گیری که در شهرهای امروز در حال رخ دادن است حرکت به سمت انواع جدید واقعیت های شهری است. به سمت به شمار آوردن تفاوت های بین شهرها است و احیا بحث ”وابستگی به مکان“. در واقع علائم بسیاری وجود دارد که به ما می گوید دانش و فرهنگ و خلاقیت به کلمات کلیدی در مفاهیم شهری جدید تبدیل شده اند. اکنون به طور گسترده بر این باورند که آینده شهرها به این مفاهیم پیوند خواهد خورد. شهرهای متعددی نیز در سراسر دنیا تلاش خود را به منظور جذب و حفظ افراد خلاق به کمک طراحی شهری از مدتها پیش آغاز نموده اند؛ لذا ضرورت توجه به این امر در حیطه طراحی شهری در ایران کاملا آشکار می گردد. لذا، هدف اصلی نوشتار حاضر ارتقاء فرآیندهای طراحی شهری مکان محور در فضاهای شهری است که در راستای بهبود شرایط برای طبقه خلاق ساکن در آن- از طریق ایجاد مراکز فرهنگی خلاق- و ارتقاء وضعیت آن برای جذب گروه خلاق در آینده می باشد. در این پایان نامه با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی با تاکید بر اصول و معیارهای طراحی فضاهای شهری مکان محور در راستای ارتقای کیفیت فضاهای خلاق شهری گام برداشته شده است. در بخش اول، پیشینه نظری و پیشینه تجربی بررسی گردیده و از آنها اهداف و معیارهای جذب گروه خلاق و اهمیت نسبی معیارهای مکانی نسبت به معیارهای غیرمکانی به دست می آید. در پیشینه نظری؛ ابتدا از زاویه ای تعاریف و مفاهیم مکان و رابطه آن با طراحی شهری مورد کنکاش قرار گرفته است، پس از آن از زاویه ای دیگر مفاهیم مرتبط با تئوریهای خلاقیت مطرح شده در حیطه شهرسازی، شامل تئوریهای فلوریدا و لندری و مونتگومری بررسی گردیده است و در این پایان نامه تئوری فلوریدا به دلیل محور قرار دادن بحث کیفیت مکان و تحقیق مونتگومری که به تشریح نقش مکان در توسعه محیط خلاق با استفاده از مدل مکان کانتر میپردازد، مبنای کار قرار گرفته است. و در نهایت سعی شده مولفه های ارتقاء کیفیت مکان با رویکرد ایجاد مراکز فرهنگی خلاق ارائه شود. در پیشینه تجربی؛ ابتدا تجربه هایی که با هدف جذب و حفظ گروه خلاق انجام شده اند، بررسی شده است و چند نمونه ی موفق از طراحی شهری خلاق مبتنی بر فرهنگ و ایجاد مراکز فرهنگی مورد مطالعه قرار گرفته است. در مرحله بعد با استفاده از پیشینه نظری و تجربی، معیارها و اهداف عام جذب گروه خلاق نتیجه گیری شده و اهمیت نسبی معیارهای مکانی نسبت به معیارهای غیرمکانی بررسی شده است. با استفاده از نتایج تحقیق مشخص شد برای حفظ و جذب گروه خلاق، اقدام برای تامین فعالیتهای فضای باز، همه شمول و مشارکتی با کیفیت مطلوب امری ضروری است. تامین امکانات فعالیتهای فرهنگی نیز در درجه دوم اهمیت قرار می گیرند. در گام بعدی به مطالعه نمونه موردی در محدوده یادمانی- فرهنگی ارگ مشهد پرداخته شده و شناخت و تحلیل های جامعی از سایت به عمل آمده است. در انتها در راستای اهداف طرح، راهنمای طراحی فضاهای شهری مکان محور در راستای ارتقای کیفیت فضاهای خلاق شهری ارائه شده است. راهنمای طراحی در قالب 5 لایه فرم شهری و در دو سطح کلان و خرد (سطح فضاهای شهری) ارائه شده است. چرا که یکی از سازنده ترین راههای تدوین طرح های توسعه شهری تدوین راهنمای طراحی شهری است. راهنمای ارائه شده، پیش زمینه ای در راستای ارائه طرح پیشنهادی است. در ادامه تمام نتایج به دست آمده، در بخش طراحی محدوده ارگ، به آزمون گزارده شده و نتایج حاصله از طریق عملی نمودن راهکارهای مطروحه در راهنمای طراحی، نمود عینی پیدا کرده است.